Algemeen

Raalte, 21 mei 2024

Onderwerp: Jaarstukken 2023

Geachte leden van de raad,

Inleiding
Hierbij bieden wij u de jaarstukken 2023 aan. Met deze jaarstukken legt het college verantwoording af over het gevoerde bestuur in het afgelopen jaar. Ook doen wij u voorstellen over de bestemming van het rekeningsaldo 2023 en het eenmalig verhogen van het plafond van een tweetal egalisatiereserves.

De ‘drie grote opgaven’ verder gebracht
2023 stond in het teken om ‘de drie grote opgaven’ een stap verder te brengen. Het gaat hierbij om de groei van de gemeente Raalte, leefbare en toekomstbestendige dorpen en wijken en een toekomstbestendig buitengebied. Ook duurzaamheid en participatie zijn hierbij belangrijke thema’s geweest. Dit naast alle regulier uit te voeren werkzaamheden, waarbij de dienstverlening aan onze inwoners steeds centraal heeft gestaan. We hebben focus gelegd op bovengenoemde grote opgaven en thema’s omdat we de wil hebben en de noodzaak zien om Raalte toekomstbestendig te maken. Ook voor de generaties na ons moet het in onze gemeente goed wonen, leven, werken en recreëren zijn. We prijzen ons gelukkig dat we in 2023 samen met uw raad, ons college en de ambtelijke organisatie hierin belangrijke stappen voorwaarts hebben gemaakt, met name op de groeiopgave. Dat dit veel heeft gevraagd van de ambtelijke organisatie, in een steeds krapper wordende arbeidsmarkt, is evident.

Verder gebouwd op de kracht van Raalte
We konden verder bouwen op een stevig fundament van Raalte. De kracht van de samenleving met een bruisend verenigingsleven, een stevig sociaal vangnet en goede maatschappelijke voorzieningen zijn hierbij essentieel gebleken voor onze gemeente.  Denk daarbij bijvoorbeeld aan de onderwijs- cultuur en sportvoorzieningen. De vele actieve vrijwilligers en goed noaberschap waren ook in het verslagjaar weer van onschatbare waarde. We hebben ons er hard voor gemaakt dat in onze gemeente niemand tussen ‘wal en schip’ kwam.  

Voor ons als gemeentebestuur is het belangrijk dat onze inwoners hier in de gemeente fijn kunnen wonen, leven, werken en recreëren met onder andere goede voorzieningen en zich betrokken voelen bij hun omgeving. Daar hebben we in 2023 samen met onze inwoners, ondernemers, maatschappelijke instellingen en ambtelijke organisatie op ingezet. Dit blijven we doen richting toekomst waar we verder werken aan meerdere complexe opgaven. We hebben hier ons stevig fundament meer dan ooit in nodig.

Door samen op te trekken zijn we ervan overtuigd dat we, ook in tijden van grote veranderingen, Raalte elke dag een beetje mooier kunnen maken. Dit in een maatschappelijke context waar we zien dat de samenleving verhard, gemeenschapszin afneemt en polarisatie toeneemt.

Een terugblik op 2023 in vogelvlucht
Woon en leefomgeving
Om de ambitie voor de bouw van 3.000 woningen in tien jaar te realiseren heeft uw raad begin 2023 de bestuursopdracht ‘groei’ vastgesteld. Vervolgens zijn er groeibeelden gemaakt voor de dorpen Raalte en Heino.  Tegelijkertijd is de kaveluitgifte in meerdere dorpen onder grote belangstelling van inwoners, ‘gewoon’ doorgegaan.  Voor meerdere woningbouwlocaties zijn bestemmingsplanprocedures afgerond en zijn nieuwe bestemmingsplannen in procedure gebracht.  De voorbereidingen zijn getroffen met betrekking tot de invoering van de omgevingswet per 1 januari 2024. Uw raad is meegenomen in de opgave toekomstbestendig buitengebied. Hierbij wordt ingezet op de pijlers: faciliteren wat al kan, samenwerking, er zijn voor inwoners en duidelijkheid in beleid.

Verkeer en vervoer
Vanwege het besluit van de minister om de financiële middelen voor verbreding van de N35 Wijthmen-Nijverdal te verlagen is met succes een intensieve lobby voor de rondweg Mariënheem gevoerd.  De Tweede Kamer heeft op 15 februari 2024 besloten de eerder toegezegde middelen alsnog vrij te maken. In samenwerking met ProRail zijn voorbereidingen getroffen voor de herinrichting van de stations Raalte en Heino.

Integraal beheer openbare ruimte
In het najaar is het opgaveteam voor leefbare en toekomstbestendige dorpen en wijken gestart met een verkenning om inzicht te krijgen in de opgave. Begin 2024 zijn de inzichten gedeeld met de gemeenteraad en andere betrokkenen. Geen dorp of wijk is hetzelfde en vraagt om aanpak op maat.  De openbare ruimte nog beter geschikt maken voor spelen, bewegen, beleven en ontmoeten. Dat is de insteek van het door uw raad vastgestelde nieuw beleid dat de gemeente Raalte heeft ontwikkeld voor speel- en ontmoetingsplaatsen. Ook is er een start gemaakt met het ontwikkelen van beleid voor biodiversiteit. De aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt heeft gevolgen gehad voor de uitvoering van werken en projecten.

Zorg voor onze inwoners
Er is geïnvesteerd in de opvangmogelijkheden voor statushouders. Dit heeft geresulteerd in het openen van doorstroomlocatie Den Alerdinck in Laag Zuthem, die we voor de duur van 3 jaar voor dit doeleinde willen inzetten. Ook is geïnvesteerd in de huisvesting van de taalschool Salland. Uw raad heeft het beleidsplan ‘rondkomen met je inkomen’ vastgesteld. Met dit plan wil de gemeente Raalte inwoners met een laag inkomen, geldzorgen of schulden extra ondersteunen. Er zijn twee landelijke zorgakkoorden gesloten, te weten het Integraal Zorg Akkoord (IZA) en het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). De vertaling van het IZA is geland in het Regioplan Midden-IJssel. Het regioplan beschrijft hoe regionaal de transformatie van de zorg wordt vormgegeven.  Het programma Raalte sportief en gezond speelt een belangrijke rol in het bereiken van de doelstellingen uit het GALA-akkoord.  De nieuwe contracten voor specialistische jeugdhulp en voor huishoudelijke ondersteuning zijn in 2023 ingegaan.

Duurzaamheid en energietransitie
In 2023 is gewerkt aan de verruiming van de hoogte van erfwindmolens naar 40 meter en heeft de gemeenteraad besloten om zoveel mogelijk regie te nemen op de grootschalige opwek van duurzame windenergie.  Er is gestart met de voorbereiding van duurzaamheidsbeleid waar de thema’s circulariteit, klimaatadaptatie en energietransitie samen komen.  Inwoners hebben goed gebruik gemaakt van energiescans/ adviezen om hun woning te verduurzamen. Dit geldt ook voor de inzet van energie bespaarcoaches, klussers en energievakmannen waardoor huishoudens hun energierekening konden verlagen.

Lokale economie en ondernemerschap
Voor de actuele en toekomstige vraagstukken op het gebied van economie, arbeidsmarkt, klimaat en duurzaamheid is de ‘Meerjarige agenda 2024-2028 Regio Zwolle stapt door’ opgesteld en door uw raad vastgesteld. De taskforce Ondernemersdienstverlening is voortgezet en samen met ondernemers zijn de prioriteiten geselecteerd en zijn plannen gemaakt om procedures verder te verbeteren. Om de economische ontwikkelingen verder te stimuleren is het merk ‘Raalte geeft ruimte’ verder uitgerold. Ook is actief deelgenomen aan de verkenning van het nationaal park Sallandse Heuvelrug.

Onderwijshuisvesting
Vanuit het Integraal huisvestingsplan onderwijs staan er in de periode 2023-2026 drie scholen op de planning voor (ver)bouw. Het gaat om de Linde (Laag-Zuthem), de St. Jozefschool (Nieuw Heeten) en de St. Bernadetteschool (Heeten). In 2023 zijn voor alle drie de scholen de uitgangspunten om te komen tot een definitief projectplan aangereikt.

Openbare orde en veiligheid
Door uw raad is de integrale veiligheidsstrategie 2023-2026 vastgesteld. Prioriteiten zijn de thema’s zorg en veiligheid, ondermijnende criminaliteit en digitale veiligheid. Overkoepelend wordt ingezet op het versterken van de weerbaarheid in de samenleving. Daarnaast wordt ruimte geboden om ons voor te bereiden op de gevolgen van de toenemende verharding, polarisatie en maatschappelijke onrust die we zien in de samenleving. Het project buurtbemiddeling is voortgezet.

Bestuur en dienstverlening
Het raadsstatuut, ‘Manifest het samenspel van Raalte’, heeft nader vorm gekregen en is door uw raad vastgesteld. In dit raadsstatuut is de manier waarop in Raalte met elkaar wordt samengewerkt vastgelegd. Ook heeft uw raad de strategische raadsagenda vastgesteld om vorm te geven aan zijn kaderstellende rol. De raad heeft hierbij vijf onderwerpen geselecteerd en als volgt geprioriteerd: eenvoudig geregeld (verminderen van stroperigheid), werkagenda voor klimaat- en biodiversiteitsdoelen, toekomstbestendig vrijwilligersbeleid, leefbaarheid in alle kernen-dorpsambitieplannen en doelmatigheid in een deel van het sociaal domein (extern onderzoek). Raalte heeft in 2023 weer deelgenomen aan het tweejaarlijks benchmark onderzoek ‘Waar staat je gemeente’. De resultaten laten zien dat inwoners tevreden zijn over hun omgeving en de dienstverlening van de gemeente waarderen. Hoewel de gemeente Raalte het ten opzichte van andere gemeenten goed doet, is de score in vergelijking tot voorgaande jaren iets lager. Hier is op onderdelen nog ruimte voor verbetering.

Financieel resultaat 2023
In onderstaande tabel is de opbouw van het rekeningsaldo 2023 weergegeven in relatie tot het verwacht resultaat na vaststelling van de zomernota 2023. Uit dit overzicht blijkt, dat het rekeningsaldo 2023 € 4,72 mln. voordeliger is dan bij de zomernota was voorzien.

Bovenstaand overzicht laat zien dat het resultaat van de jaarrekening € 8,08 mln. positief bedraagt, dat wil zeggen het verschil tussen baten en lasten. Van dit resultaat wordt voorgesteld € 3,47 mln. over te hevelen naar 2024 (inclusief € 0,59 mln. Algemene uitkering), omdat de betreffende activiteiten niet (volledig) zijn afgerond in 2023 of worden doorgeschoven naar 2024. Dit is € 4,72 mln. positiever dan het begrotingsresultaat dat na de zomernota 2023 werd verwacht.

Voor een specificatie van de overlopende posten van 2023 naar 2024 zie bijlage G1.

Analyse rekeningresultaat 2023
Het rekeningresultaat 2023 is positiever dan bij de zomernota 2023 werd verwacht. De belangrijkste oorzaken hiervan zijn:

Meevallers:

• Hogere algemene uitkering
• Saldo hogere rijksbijdrage opvang Oekraïners dan gemaakte kosten
• Positief renteresultaat

Tegenvaller:

• Te betalen vennootschapsbelasting als gevolg van winstneming diverse complexen grondexploitatie

Reservepositie
Het verloop van de algemene bestemmingsreserve is in onderstaande tabel toegelicht.

Uit deze tabel blijkt dat de algemene reserve van € 20,84 mln. per 31-12-2023 terugloopt naar een bedrag van € 12,78 mln. per ultimo 2027. Dit is € 8,28 mln. boven het door de raad ingestelde minimumniveau van € 4,5 mln.

Algemene reserve grondexploitatie bij de jaarrekening 2023
De algemene reserve grondexploitatie kent per 31-12-2023 een stand van € 5,0 mln. Dit is na afroming met een bedrag van € 1,79 mln. In de nota Grondbeleid is voor de algemene reserve grondexploitatie een ondergrens van €1 mln. en een bovengrens van € 5 mln. bepaald. Op basis hiervan is er daarom sprake van een surplus per 31-12-2023 van afgerond € 1,79 mln. Dit surplus is, in overeenstemming met de Nota Grondbeleid, afgeroomd en gestort in de algemene bestemmingsreserve.
Op basis van onder andere de geactualiseerde grondexploitaties ziet het verwachte (meerjaren) verloop van de algemene reserve grondexploitaties er als volgt uit:

Voor een nader inzicht in de grondexploitatie zie paragraaf 3.8. Grondbeleid.

Reserve weerstandsvermogen
De weerstandsratio is bij de jaarrekening 2023 als volgt berekend:

Zie onderstaande tabel voor de ontwikkeling van de weerstandsratio 2020-2024.

Vanaf de jaarrekening 2021 schommelt de weerstandsratio rond de 4 tot 4,4. Deze is de afgelopen jaren met name toegenomen door een vermindering van de ingeschatte risico’s binnen de grondexploitatie en toename van de onbenutte belastingcapaciteit. Het blijft echter een momentopname.

Bij de begroting 2025 en meerjarenraming 2026-2028 wordt opnieuw een integrale beoordeling gemaakt van de te inventariseren risico’s in relatie tot het beschikbare weerstandsvermogen en de hieruit voortvloeiende weerstandsratio. Hierbij is het met name van belang verder in te zoomen op de te verwachten langjarige risico’s binnen de grondexploitatie en te beoordelen of en zo ja welke nieuwe risico’s mogelijk relevant zijn/worden. Daarnaast is het relevant een analyse uit te voeren op de onbenutte belastingcapaciteit in relatie tot de beschikbare weerstandscapaciteit.  Dit in relatie tot het beschikbare weerstandsvermogen. Belangrijk hierbij is dat er een consistente lijn blijft bestaan in de ontwikkeling van de (toekomstige) weerstandsratio.

Voor een nader inzicht in de beschikbare en benodigde weerstandscapaciteit zie paragraaf 3.2. weerstandsvermogen en risicobeheersing.

De stand van de reserve Sociaal domein per 31-12-2023 is € 7,13 mln. Echter op de reserve Sociaal domein rusten per 1-1-2023 nog claimt van € 1,36 mln. (op basis van eerder genomen besluiten). Hiermee rekening houdend komt het saldo van de reserve Sociaal domein op ongeveer € 5,77 mln., hetgeen onder het bij de begroting 2022 vastgestelde plafond van € 6,5 mln. ligt. Met de reserve is er een buffer om de financiële risico’s binnen het sociaal domein op te vangen.

Financiële wendbaarheid en weerbaarheid
Wendbaarheid
Wendbaarheid heeft te maken met hoe flexibel we zijn om snel te kunnen inspelen op de actualiteit. De volgende instrumenten dragen bij aan de financiële wendbaarheid:

• Kengetal netto schuldquote (niveau van de schuldenlast ten opzichte van de eigen middelen)
• Kengetal belastingcapaciteit

Weerbaarheid
Weerbaarheid heeft te maken met veerkracht of het vermogen om onverwachte financiële klappen op te vangen en bestand te zijn tegen de impact van bestaande risico’s.

De volgende onderwerpen dragen bij aan de financiële weerbaarheid:

• Algemene bestemmingsreserve
• Ratio weerstandsvermogen
• Kengetal solvabiliteit
• Kengetal grondexploitatie
• Kengetal structurele exploitatieruimte

De financiële kengetallen hebben zich bij de jaarrekening 2023 als volgt ontwikkeld:

Zoals uit het bovenstaande tabel blijkt hebben de meeste financiële kengetallen zich in 2023 verder in positieve zin ontwikkeld. De financiële kengetallen scoren in de gehele linie ‘positief’ ten opzichte van de streefwaarden-kengetallen.

Tot slot
De door de raad ingestelde rekeningcommissie voert op 12 juni 2024 het onderzoek jaarrekening uit. Hierbij licht de accountant het accountantsverslag 2023 toe. Het verslag van dit onderzoek wordt u daarna zo spoedig mogelijk toegezonden.

Burgemeester en wethouder van Raalte,

de secretaris               de burgemeester

Monique van Esterik            Arco Hofland